اطلس قرآن (کتاب)

اطلس قرآن: اماکن، اقوام و نشانه‌ها

اطلس موضوعی-جغرافیایی قرآن کریم (ترجمهٔ فارسی)
اطلاعات کتاب
نام‌های دیگر	اطلس القرآن؛ Atlas of the Quran
نویسنده	شوقی ابوخلیل (مؤلف)
تاریخ نگارش	چاپ نخست (اصل عربی/انگلیسی) دههٔ ۱۹۹۰–۲۰۰۰ میلادی؛ ترجمهٔ فارسی منتشرشده ۱۳۸۹
موضوع	نقشه‌ها، جداول و نمودارها دربارهٔ اماکن، اقوام و نشانگانِ قرآنی
به کوشش	ترجمه و ویراستاریِ فارسی توسط محمد کرمانی (در یک نسخهٔ فارسی)
تعداد جلد	۱
تعداد صفحات	حدود ۳۹۰
قطع	گلاسه/وزیری
طراح جلد	ناشر
اطلاعات نشر
ناشر	انتشارات آستان قدس رضوی به‌نشر
تاریخ نشر	۱۳۸۹
شابک	9789640213674
وبسایت ناشر	https://www.behnashr.ir
ترجمه فارسی
نام کتاب	اطلس قرآن: اماکن، اقوام و نشانه‌ها
مترجم	محمد کرمانی
نسخه الکترونیکی	دارد
ترجمه شده به	انگلیسی، فارسی

اطلس قرآن: اماکن، اقوام و نشانه‌ها (عنوان انگلیسی: Atlas of the Quran) مجموعه‌ای مرجع و اطلس‌گونهٔ پژوهشی است که با بهره‌گیری از آیات منتخب قرآن، نقشه‌ها، جداول آماری، نمودارها و تصاویر، اطلاعات جغرافیایی، تاریخی و فرهنگی اماکن، اقوام و نشانگان یادشده در قرآن کریم را گردآوری و سازمان‌دهی می‌کند. نسخۀ فارسی این اطلس برپایهٔ اثر «شوقی ابوخلیل» و با ترجمه و تلخیص متون عربی و انگلیسی توسط «محمد کرمانی» منتشر شده‌است و از سال انتشار (۱۳۸۹) به‌عنوان منبعی کاربردی برای «تدریس» و «پژوهش میدانی» در حوزهٔ مطالعات قرآنی شناخته شده‌است.

پیشینه و مولف

اثر اصلی با عنوان «Atlas of the Quran» یا «اطلس القرآن» به‌واسطۀ پژوهش و نگارش شوقی ابوخلیل (Shawqi Abu Khalil) تهیه شده که اطلس‌های موضوعی در مباحث دینی و قرآنی را تدوین نموده‌است. نسخه‌های انگلیسی/عربی این اثر در بازار بین‌المللی نیز توزیع شده‌اند و نسخهٔ فارسی آن توسط مؤسسات انتشاراتی در ایران ترجمه و منتشر گشته‌است.

ساختار و محتوای اثر

نسخهٔ فارسی «اطلس قرآن» مجموعه‌ای منسجم از مطالب زیر را دربر می‌گیرد:

• آیات منتخب مرتبط با هر موضوع (اماكن، اقوام، جغرافیا، وقایع تاریخی)، همراه با ترجمه‌های فارسی مرسوم جهت راهنمایی خواننده؛
• نقشه‌ها (نقشه‌های تاریخی و معاصر) که موقعیت‌های جغرافیایی مذکور در آیات را ترسیم می‌کنند؛
• جداول آماری که دفعات تکرار موضوعات در قرآن، سوره‌ها و شمارهٔ آیات مربوطه را فهرست می‌کنند؛
• نمودارهای تطبیقی و تصویری برای نشان‌دادن روابط موضوعی و پراکنش جغرافیایی اقوام و نام‌های قرآنی؛
• تصاویر و منابع تصویری مرتبط با مناطق جغرافیایی، آثار باستانی و شواهد تاریخی که زمینهٔ بصری برای مطالعات میدانی فراهم می‌آورد.

این ترکیب چندرسانه‌ای باعث می‌شود اطلس برای معلمان، دانشجویان، محققان علوم قرآنی و گردشگرپژوهان دینی مفید باشد.

ویژگی‌ها و مزایا

اطلس فارسی قرآن در حوزهٔ پژوهش و آموزش دارای مزایای برجسته‌ای است:

• جامعیت موضوعی: پوشش گستردهٔ اماکن و اقوام قرآنی و ارائهٔ جمع‌بندی آیات مرتبط؛
• کاربرد میدانی: نقشه‌ها و تصاویر مستند، مخاطب میدانی (پژوهشگر/گردشگر علمی) را در شناسایی موقعیت‌ها یاری می‌دهد؛
• کارکرد آموزشی: جداول تکرار موضوعات و فهرست آیات، از نظر آموزشی برای طراحی درس و کلاس مفید است؛
• دسترس‌پذیری: نسخه‌های چاپی گلاسه و نیز نسخه‌های دیجیتال در پایگاه‌های کتابخانه‌ای ایرانی منتشر شده‌اند که دسترسی پژوهشگران را تسهیل می‌کند.

نسخه‌ها و ناشران

نسخهٔ فارسی معرفی‌شده عمدتاً از ترجمهٔ «محمد کرمانی» برگردان متون عربی و انگلیسی ابوخلیل است و توسط «انتشارات آستان قدس رضوی — به‌نشر» منتشر شده‌است (چاپ ۱۳۸۹ خ.; شناسهٔ دیجیتالی و شابک بر برخی پایگاه‌ها ثبت شده‌است). علاوه بر آن، چاپ‌های دیگر (با ویرایش‌ها و چاپخانه‌های متفاوت) در بازار کتاب موجود است و نسخهٔ انگلیسی/عربی نیز تحت عناوین متنوع توسط ناشران بین‌المللی عرضه شده‌است.

بازتاب و نقد

در محافل علمی و قرآنی، «اطلس قرآن» به‌عنوان منبعی مرجع برای ایجاد تصویر تصویری-تحلیلی از متن قرآن مورد استقبال قرار گرفته‌است. برخی نقدها و نکات کارشناسانه عبارت‌اند از:

• تحسین گسترده برای «تصاویر مصوّر» و «نقشه‌های پیوسته» که به فهم بُعد جغرافیایی آیات کمک می‌کند؛
• اشاره به این نکته که اطلس جایگزین تفاسیر نمی‌شود، بلکه به‌عنوان مکمل تفسیرها و مطالعات تاریخی و باستان‌شناسی باید به‌کار رود؛
• برخی نقدها دربارهٔ سطح قطعیت تعیین موقعیت تاریخی بعضی رخدادها وجود دارد (چون برخی مواضع تاریخی مورد اجماع پژوهشگران نیستند) و اطلس باید محدودهٔ استنتاج‌ها را روشن کند.

کاربردها

• تدریس در دوره‌های علوم قرآنی، تاریخ ادیان و جغرافیای تاریخی اسلام؛
• پژوهش‌های میدانی برای محققان تاریخ اسلام، باستان‌شناسی قرآنی و مطالعات منطقه‌ای؛
• تهیهٔ مواد آموزشی برای مدارس دینی، مراکز حفظ و موسسات آموزشی مرتبط با قرآن؛
• مرجع سریع برای روزنامه‌نگاران، مدرسان و دانشجویان که نیاز به تصویری از موضوعات قرآنی دارند.

پیوند به بیرون

• صفحهٔ کتاب در کتابناک
• متن کامل در پایگاه کتابخانه دیجیتال اهل‌البیت (GHbook)
• خبر انتشار ترجمه فارسی در خبرگزاری قرآن (IQNA)
• وبگاه رسمی انتشارات به‌نشر (آستان قدس رضوی)