ترجمه قرآن (صفارزاده)

ترجمه قرآن (صفارزاده)

نخستین ترجمه قرآن توسط یک زن ایرانی
اطلاعات کتاب
نام‌های دیگر	قرآن حکیم؛ ترجمه قرآن طاهره صفارزاده
نویسنده	طاهره صفارزاده
تاریخ نگارش	دهه ۱۳۷۰
موضوع	ترجمه قرآن، تفسیر موضوعی قرآن
سبک	ترجمه تفسیری ـ ارتباطی
زبان	فارسی و انگلیسی
تعداد جلد	۱ (در نسخه کامل دوزبانه)
قطع	وزیری
ترجمه به دیگر زبان‌ها	انگلیسی
اطلاعات نشر
ناشر	پارس‌کتاب، الهده، دیگر ناشران
محل نشر	تهران، قم
تاریخ نشر	دهه ۱۳۷۰ و بعد
نوع رسانه	چاپی و دیجیتال
وبسایت ناشر	AlhodaPub
ترجمه فارسی
نام کتاب	قرآن حکیم
مترجم	طاهره صفارزاده
مشخصات نشر	تهران: پارس‌کتاب؛ قم: الهده
نسخه الکترونیکی	Ketabrah
ترجمه شده به	انگلیسی

ترجمه قرآن به زبان فارسی، معروف به قرآن حکیم، اثر ماندگار طاهره صفارزاده (۱۳۱۵–۱۳۸۷)، شاعر برجسته، پژوهشگر و قرآن‌پژوه ایرانی است. این اثر، نخستین ترجمه کامل قرآن کریم به فارسی توسط یک بانوی ایرانی محسوب می‌شود و از این جهت جایگاه ویژه‌ای در تاریخ ترجمه‌های قرآن دارد.

این ترجمه به صورت دوزبانه (فارسی-انگلیسی) منتشر شده و از این حیث نیز در میان ترجمه‌های قرآن کم‌نظیر است. صفارزاده در این اثر، رویکردی نوین در ترجمه قرآن اتخاذ کرده که میان ترجمه تحت‌اللفظی و تفسیر کامل قرار می‌گیرد.

از ویژگی‌های بارز این ترجمه می‌توان به بیان پیام قرآن با زبانی روان و قابل فهم برای فارسی‌زبانان معاصر، حفظ اصالت مفاهیم قرآنی در عین روانی بیان، ارائه ترجمه انگلیسی همزمان با متن فارسی، توجه به نیازهای خواننده امروزی در درک مفاهیم قرآنی و بهره‌گیری از ظرافت‌های ادبی و شاعرانه در ترجمه اشاره کرد.

این اثر نه تنها به عنوان یک ترجمه، بلکه به عنوان یک کار پژوهشی ارزشمند در حوزه مطالعات قرآنی شناخته می‌شود. ترجمه صفارزاده از قرآن، با استقبال گسترده‌ای روبرو شده و به چاپ‌های متعدد رسیده است.

مترجم

مقالهٔ اصلی: طاهره صفارزاده

طاهره صفارزاده در ۲۷ آبان ۱۳۱۵ در سیرجان متولد شد و در ۴ آبان ۱۳۸۷ درگذشت. او دانش‌آموخته زبان انگلیسی بود و در حوزه ترجمه، شعر، نقد ترجمه و علوم قرآنی آثار متعددی پدید آورد. صفارزاده نخستین زن ایرانی است که ترجمه‌ای مستقل و دوزبانه از قرآن عرضه کرده است.

صفارزاده به دلیل مطالعات و تحقیقات ادبی، در زمینه شعر و شاعری موفق به معرفی زبان و سبک جدیدی از شعر با عنوان «شعر طنین» شده است.

معرفی و جایگاه

این ترجمه تحت عنوان «قرآن حکیم» عرضه شده و در نسخه‌های مختلف (دوزبانه عربی–فارسی، دوزبانه عربی–انگلیسی، سه‌زبانه عربی–فارسی–انگلیسی) منتشر شده است. ترجمه فارسی آن سبک ساده‌تری دارد و در مواردی با زبان ادبی همراه است. ترجمه انگلیسی، با توجه به پیشینه مترجم در رشته زبان انگلیسی، دقت بیشتری در معادل‌گزینی دارد.

ترجمه قرآن صفارزاده در کنار دیگر ترجمه‌های معاصر همچون ترجمه قرآن فولادوند و ترجمه قرآن الهی قمشه‌ای جایگاه ویژه‌ای دارد. این ترجمه نخستین اثر از نوع خود توسط یک زن ایرانی است و در حوزه ترجمه قرآن و مطالعات اسلامی اهمیت تاریخی دارد.

ویژگی‌ها و ساختار

شناسه این ترجمه شامل مجموعه‌ای از ویژگی‌هاست که آن را از دیگر ترجمه‌های قرآن متمایز می‌سازد:

• دوزبانه بودن اثر: این ترجمه به صورت سه‌ستونه (متن عربی، ترجمه فارسی، و ترجمه انگلیسی) ارائه شده و همین امر آن را در میان ترجمه‌های معاصر ممتاز کرده است.
• رویکرد تفسیری: در بخش‌هایی از ترجمه فارسی، مترجم توضیحاتی را به صورت پرانتزی یا اضافات تفسیری وارد کرده است تا خواننده معاصر بهتر با مفهوم آیه ارتباط بگیرد؛ نمونه بارز آن افزودن معادل‌های امروزی مانند «(مثل هواپیما)» در آیات مربوط به مرکب‌ها است.
• وفاداری به متن عربی: در عین افزودن توضیحات، ساختار کلی ترجمه به گونه‌ای است که متن عربی همواره مرجع اصلی باقی می‌ماند و انتخاب معادل‌ها بر اساس معنای نزدیک به متن انجام می‌شود.
• مقایسه ترجمه فارسی و انگلیسی: پژوهش‌ها نشان داده‌اند که ترجمه فارسی وی بار تفسیری بیشتری دارد، حال آنکه ترجمه انگلیسی بیشتر به بازگردانی متن نزدیک است.
• انتخاب معادل‌های اصطلاحی برای واژگان کلیدی قرآن مانند اسماء الحسنی و اصطلاحات اعتقادی، با رویکردی ساده و قابل فهم برای مخاطب عام صورت گرفته است.
• نوآوری در ترجمه: برخی انتخاب‌ها مانند برگردان «قوّامون» به «سرپرست و پیشکار زنان» نمونه‌ای از نگاه نوگرایانه مترجم است.
• ارجاعات تفسیری و ارتباطی: صفارزاده در مواردی کوشیده تا آیات قرآن را به زندگی معاصر پیوند دهد و درک امروزی‌تری از مفاهیم ارائه کند.

نقدها و ارزیابی‌ها

ترجمه قرآن کریم توسط طاهره صفارزاده با استقبال و نقدهای مختلفی مواجه شده است. این نقدها عمدتاً بر اساس معیارهای زبان‌شناسی، اصول ترجمه، و رویکردهای تفسیری صورت گرفته‌اند.

نقدهای مثبت

• رویکرد ارتباطی و تفسیری: بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که صفارزاده در ترجمه خود به جای ترجمه صرف کلمات، به انتقال پیام و مفهوم آیات توجه داشته است. این رویکرد باعث شده تا ترجمه او برای مخاطب فارسی‌زبان قابل فهم‌تر باشد. به عنوان مثال، در ترجمه آیه‌ای که به مرکب‌های سواری اشاره دارد، مترجم عبارت «مثل هواپیما» را افزوده است تا مفهوم آیه برای خواننده معاصر ملموس‌تر شود.

• توجه به روانی و سادگی زبان: صفارزاده در ترجمه خود سعی کرده است تا زبان فارسی را ساده و روان نگه دارد، به طوری که مخاطب عمومی نیز بتواند از آن بهره‌برداری کند. این ویژگی باعث شده تا ترجمه او در میان عموم مردم محبوبیت داشته باشد.

• مقایسه با دیگر مترجمان: برخی پژوهشگران بر این باورند که ترجمه صفارزاده از نظر دقت و وفاداری به متن عربی، در مقایسه با دیگر مترجمان معاصر، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این ویژگی باعث شده تا ترجمه او در محافل علمی و دینی مورد توجه قرار گیرد.

نقدهای منفی

• افزودن توضیحات تفسیری: برخی منتقدان بر این باورند که افزودن توضیحات تفسیری در متن ترجمه، ممکن است باعث تغییر در مفهوم اصلی آیات شود. به عنوان مثال، افزودن عبارت «مثل هواپیما» در ترجمه آیه مربوط به مرکب‌ها، ممکن است برای برخی مخاطبان گمراه‌کننده باشد.

• عدم رعایت کامل اصول ترجمه: برخی زبان‌شناسان معتقدند که در ترجمه صفارزاده، اصول دقیق ترجمه از زبان عربی به فارسی رعایت نشده است. به عنوان مثال، انتخاب معادل‌های فارسی برای برخی واژگان عربی ممکن است دقیق نباشد و باعث تغییر در معنی آیه شود.
• تفاوت در ترجمه‌های مختلف: برخی پژوهشگران بر این باورند که در ترجمه‌های مختلف صفارزاده، ثبات لازم در انتخاب معادل‌های فارسی برای واژگان عربی وجود ندارد. این عدم ثبات ممکن است باعث سردرگمی مخاطب شود.

ترجمه قرآن کریم توسط طاهره صفارزاده با وجود برخی نقدها، به عنوان یک اثر مهم در عرصه ترجمه قرآن به زبان فارسی شناخته می‌شود. رویکرد تفسیری و توجه به روانی زبان از ویژگی‌های برجسته این ترجمه است. با این حال، توجه به اصول دقیق ترجمه و رعایت ثبات در انتخاب معادل‌های واژگانی می‌تواند به بهبود کیفیت این ترجمه کمک کند.