مهدی محقق
 | |
| زمینه فعالیت | نسخه‌پژوهی، تصحیح متون |
|---|---|
| ملیت | ایرانی |
| تاریخ تولد | ۱۰ بهمن ۱۳۰۸ (۹۵ سال) |
| محل تولد | چادگان |
| تحصیلات | درجه اجتهاد فقه و اصول دکترای الهیات دکترای زبان و ادبیات فارسی |
| جوایز | چهره ماندگار عرصه حکمت و ادب ایران جایزه کتاب سال در سال ۱۳۴۹ و ۱۳۶۹ |
| آثار | فیلسوف ری تصحیح تعلیقه بر شرح منظومه ملاهادی سبزواری تصحیح کتاب «مفتاح الطب» ترجمه طب روحانی اثر زکریای رازی |
مهدی محقق (زادهٔ ۱۰ بهمن ۱۳۰۸ در مشهد)، ادیب، مجتهد، فیلسوف، نسخه‌پژوه، مصحّح و پژوهشگر تاریخ پزشکی اسلامی است. او از اعضای پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. محقق در نخستین همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۰، به‌عنوان چهره ماندگار عرصه حکمت و ادب ایران برگزیده شد.
محقق بنیان‌گذار دائرةالمعارف تشیّع و عضو هیئت‌امنای بنیاد دائرةالمعارف اسلامی و رئیس اسبق انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و مدیر مؤسسهٔ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران ـ دانشگاه مک‌گیل نیز بوده است.
مهدی محقق تلاش زیادی در معرفی معارف اسلامی و شیعی در دانشگاه‌های غرب داشته است. او در دانشگاه مک گیل کانادا عقاید شیعه را تدریس می‌کرده و در تبیین فلسفه اسلامی و به‌ویژه نشر افکار و آثار ملا هادی سبزواری نقش مهمی ایفا کرده است. محقق در جوانی تحصیلات حوزوی را گذرانده و به درجه اجتهاد رسیده است. محمدحسین کاشف‌الغطاء و سید محمدتقی خوانساری از جمله فقیهان برجسته‌ای‌اند که به او اجازه اجتهاد داده‌اند.
کتاب «فیلسوف ری» در سال ۱۳۴۹ش و تصحیح کتاب «مفتاح الطب» و ترجمه آن به فارسی و انگلیسی در ۱۳۶۹ش جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی را دریافت کردند؛ همچنین او کتاب «تاریخ و اخلاق پزشکی در اسلام و ایران» در سال ۱۳۷۷ش در جشنواره خوارزمی برگزیده شد. سید علی موسوی گرمارودی، بهاءالدین خرمشاهی، حسن انوری، علی رواقی و کامران فانی را جزو شاگردان برجسته او نام برده‌اند.
تجلیل از مهدی محقق
تجلیل از مهدی محقق در تالار وحدت/آبان ۱۳۹۹
تحصیلات و آغاز زندگی علمی
محقق از سال ۱۳۲۳ خورشیدی، تحصیلات حوزوی را آغاز و تا سطح اجتهاد نزد استادانی چون آیت‌الله محمدحسین کاشف‌الغطاء و سید محمدتقی خوانساری ادامه داد.[۱]
محقق در سال ۱۳۲۷ش وارد دانشگاه تهران شد و دورهٔ دکترای الهیات را در سال ۱۳۳۷ش به پایان رساند. وی، همچنین در سال ۱۳۳۸ش موفق به اخذ درجهٔ دکترای در زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران گردید. وی طی سال‌هایی در دانشگاه مک‌گیل کانادا به تدریس فلسفه و کلام و عرفان اسلامی پرداخت و در سال ۱۳۴۷ش، شعبهٔ مؤسسهٔ مطالعات اسلامی آن دانشگاه را در تهران تأسیس کرد.[۲]
او در معرفی فلسفه اسلامی و معارف شیعه در غرب نیز نقش بسزایی داشته است؛ به‌ویژه در دانشگاه مک‌گیل، که فلسفه اسلامی و عقاید شیعه را تدریس کرده و آثار ملا هادی سبزواری را به آنجا معرفی کرده است.[۳]
تدریس
او مدت‌ها پیش از ورود به دانشگاه در دبیرستان‌ها تدریس و به‌مدت سه سال مدیر بخش کتاب‌های خطی کتابخانه ملی نیز بود. پس از آن، به گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران پیوست (دانشیار در سال ۱۳۳۹، استاد در سال ۱۳۴۵) و تا بازنشستگی در سال ۱۳۶۱ در همان دانشگاه تدریس داشت.
در دوره‌های مختلف، در دانشگاه مک‌گیل کانادا (دوره‌های ۱۳۴۴–۱۳۵۷ و ۱۳۶۰–۱۳۶۱ خورشیدی)، دانشگاه لندن، مالزی و مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران–مک‌گیل حضور علمی داشت. او شعبه تهران مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل را تأسیس کرد و در این همکاری دو مجموعهٔ ارزشمند با نام‌های «سلسله دانش ایرانی» و «تاریخ علوم در اسلام» منتشر شد.[۴]
سوابق اجرایی
مهدی محقق از بنیان‌گذاران دائرة المعارف تشیع، عضو شورای عالی علمی دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ریاست انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران، ریاست انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی، عضو هیأت امنای انجمن فلسفه ایران، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، مدیر مؤسسهٔ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران - دانشگاه مک‌گیل کانادا است.[۵]
آثار
آثار مهدی محقق، اعم از تألیف، ترجمه، تصحیح و مجموعه مقالات، موضوعات متنوع دینی و فلسفی و ادبی و کلامی را دربرمی‌گیرد. تصحیح تفسیر کشف الاسرار و عدة الابرار و تصحیح وجوه قرآن اثر ابراهیم تفلیسی از آثار قرآنی او است.[۶]
محقق آثار زیادی در فلسفه اسلامی دارد که از آن جمله می‌توان به «تصحیح تعلیقه بر شرح منظومه ملاهادی سبزواری» اثر میرزا مهدی آشتیانی، «تصحیح القبسات» اثر میرداماد و تألیف کتاب «فیلسوف ری»، درباره زکریای رازی اشاره کرد. [۷]
در حوزه تاریخ پزشکی اسلام و ایران، تصحیح الشکوک علی جالینوس، ترجمه طب روحانی اثر زکریای رازی، ترجمه و تلخیص «بستان‌الاطبا و روضةالالبا» اثر ابن مطران و «درآمدی بر دانشنامهٔ پزشکی در اسلام و ایران» از جمله این آثار به شمار می‌رود.[۸]
جوایز و افتخارات
- دریافت لوح تقدیر بهترین کتاب برای تألیف کتاب فیلسوف ری، محمد بن زکریای رازی، کتاب سال ۱۳۴۹
- دریافت لوح تقدیر و جایزهٔ بهترین کتاب سال برای تصحیح کتاب مفتاح‌الطب و ترجمهٔ آن به فارسی و انگلیسی در سال ۱۳۶۹
- دریافت لوح تقدیر و جایزه بهترین کتاب دوازدهمین جشنواره خوارزمی برای تألیف کتاب «تاریخ و اخلاق پزشکی در اسلام و ایران»، در سال ۱۳۷۷
- نشان دانش جمهوری اسلامی ایران (سال ۱۳۷۹)
- چهره ماندگار عرصه ادب و فرهنگ ایران سال ۱۳۸۰
- کسب درجهٔ «استاد ممتاز فلسفهٔ اسلامی» از سوی مؤسسهٔ بین‌المللی اندیشه و تمدن اسلامی کوالالامپور مالزی در سال ۱۹۹۳
- دریافت نشان درجهٔ یک ادب فارسی ۱۳۸۲
- جایزه بنیاد البرز به‌عنوان دانشمند برتر (۱۳۹۳)[۹]
نکوداشت
در آبان ۱۳۹۹ ازسوی نمایندگی یونسکو در ایران مراسم بزرگداشت و تجلیلی، با عنوان «تماشای خورشید» برای مهدی محقق در تالار وحدت تهران برگزار کرد. در این مراسم رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو حضور داشتند و دربراه خدمات گسترده محقق سخنرانی کردند.[۱۰]
پانویس
- ↑ «مهد محقق/دانشگاه تهران». دریافت‌شده در ۵ شهریور ۱۴۰۴.
- ↑ «مهد محقق/دانشگاه تهران». دریافت‌شده در ۵ شهریور ۱۴۰۴.
- ↑ «مهد محقق/دانشگاه تهران». دریافت‌شده در ۵ شهریور ۱۴۰۴.
- ↑ «مهد محقق/دانشگاه باقرالعلوم». دریافت‌شده در ۵ شهریور ۱۴۰۴.
- ↑ «مهد محقق/دانشگاه باقرالعلوم». دریافت‌شده در ۵ شهریور ۱۴۰۴.
- ↑ «مهد محقق/دانشگاه تهران». دریافت‌شده در ۵ شهریور ۱۴۰۴.
- ↑ «مهد محقق/دانشگاه باقرالعلوم». دریافت‌شده در ۵ شهریور ۱۴۰۴.
- ↑ «مهد محقق/دانشگاه باقرالعلوم». دریافت‌شده در ۵ شهریور ۱۴۰۴.
- ↑ «مهد محقق/دانشگاه باقرالعلوم». دریافت‌شده در ۵ شهریور ۱۴۰۴.
- ↑ «مهد محقق/خبرگزاری صداوسیما». ۲۵ آبان ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۵ شهریور ۱۴۰۴.
پیوند به بیرون
